Faisaien Irla

Maiatzak 10, 19:30 San Frantzisko eliza: Ensemble Moxos Ensamble Moxos, Moxosko San Inazioko Musika Eskolako intsignia ontzia, Boliviako ekialdeak munduan duen enbaxadore kultural nagusia izan da, bere ekoizpen diskografiko ugariaren eta nazioko eta nazioarteko bira ugarien bidez, zeinak publikoaren eta espezialisten aho bateko laudorioa lortu duten. Mila kontzertu inguru izan dira bi hamarkadatan, eta lehen zortzi diskoetako bakoitzaren eta DVDaren milaka kopia saldu dira. Bere ikuskizunek, kolonia garaian misiolari jesuitek Europatik inportatutako musikaren eta bertako adierazpenen artean gertatu zen mestizajearen amalgama, bere sormenagatik eta bere hedapen koreografiko zainduagatik liluratzen dute, horietan musika, kantua, dantza eta antzezpen dramatikoak elkartzen direlako. Balioaniztasunak, Raquel Maldonadoren zuzendaritzapean, bere kide gazteak bereizten ditu, guztiak inaziotar indigena moxeñoak, eszenatokiaren gainean bere aldakortasuna erakusten dutenak, bakoitzak rol ezberdinak betetzen dituelarik kontzertu bakoitzean. Ensambleko kide gehienek, aldi berean, Eskolako irakasle taldea osatzen dute, zeinekin musikari eta pertsona gisa hazi diren. Meritu bikoitza dute, moxetar musikarien belaunaldi berriak dohainik osatzen dituztelako, beren alderdi artistikoarekin sortzen dituzten baliabide ekonomikoei esker; izan ere, diskoen salmenta eta birak dira Moxeko erakunde ospetsu honen sostengu ekonomiko nagusia. Musika Eskolaren maila pedagogiko bikaina neurtzeko baremorik onena Ensamble Moxos birsortzeko gaitasuna da; izan ere, haur eta nerabe batzuek beste norabide batzuk hartzen dituzten heinean berritzen da, baina taldearen kalitatea ez da ahultzen sartutako izerdi berriaren ondorioz. Ensamble Moxosen etengabeko bilaketak gure kultura mestizoaren barruan sustraitutako hainbat musika estilotara eraman du. Milaka eskuizkribu bizi ziren Moxeko geografiaren zokorik ezkutuenetan, denboran iraunarazteko kultura baten ahaleginaren lekukotasun gisa, eta haiek berpizteko eta birsortzeko inspirazioa eman zioten, antzinako papera musika bihurtuz, horixe baitzen aitona-amonei omenaldia egiteko eta Moxeko herriaren bizitzaren zikloari laguntzeko egin zezakeen gauzarik onena. Gure arbasoek kontu handiz gorde bazituzten partitura horiek, beren biolin zaharrak eta baita horiek eraikitzeko artea ere, musika horrek Jainkoarengana hurbiltzen zituelako da. Eta oihanean zehar egin zuten erromesaldian, zuriaren esklabotzatik ihesi eta Loma Santuaren bila, Jainkoak oihaneko zokoren batean moxotar herriarentzat gordeta duen agindutako lurra, bere sinesmen errotuenaren arabera, ez zuten ahaztu berekin eramatea beren identitatearen funtsezko zati hori. Izan ere, gaur egun, Moxeko indigenek Loma Santuari buruz hitz egiten jarraitzen dute beren lurraldea aldarrikatzen dutenean. Baina Ensamble Moxosek ez zuen aski partitura zaharrak bildu eta berpiztea, eta ahozko tradizioko piezak berreskuratzeko erronkari ere ekin zionean, bazekien aitona-amonen oroimenean gordetako eremu esploratu gabe eta liluragarrietan barneratzen zela. Ensambleko kide bakoitzak bere gain hartu zuen erronka, eta bila ibiliz gero, aurkitu egin zuen. Aurkikuntzak bere itxaropenak gainditu zituen, batez ere musikaren atzean gaur egungo nortasun indigenaren funtsa aurkitu zuelako. Geroztik ez du etsi Moxos Handiaren testigantza musikal biziak biltzeko ahaleginean. Bere etxean eta arbasoen etxean. Memoriak herriak berak baino gehiago daki eta merezi duena ez du galtzen salbatua. Bere zortzigarren diskoan, "Majara 'iwa – Resplandor" izenekoan, Ensamble Moxoseko zuzendari Raquel Maldonado animatu zen gure soinu iruditerian inspiratutako meza bat osatzera, erreferentzia gisa dugun ahozko tradizioarekin. Mundu zaharretik etorritako musika tresna barrokoekin, baina baita bertakoekin ere, gure hizkuntzan eta gure musika hizkuntzarekin. Moxeña Meza hau pandemiaren garaian grabatutako diskoaren abesti nagusia da. Konposizioak berak mugarri berri bat ezarri du Ensamblek Moxeko musika tradizioari egindako ekarpenean. Gure bederatzigarren diskoa egiteko prozesuan dago, eta urte honen amaieran grabatuko da, Gipuzkoako Foru Aldundiak finantzatuta. Aurrekoa ere finantzatu zuen. Aurreko zortzien bilduma izango da, pieza berri batzuekin soilik, lehenengoa argitaratu zenetik hogei urte bete direnean. 2025eko maiatzean Europako zenbait agertokitan egingo den biran aurkeztuko dugu, eta, aurrekoetan bezala, Gipuzkoako herrietan geldituko da, Boliviako fundazioaren bigarren mendeurrena ospatzeko ekitaldien barruan, 1825eko abuztuaren 6an bere independentziaren akta sinatu baitzuen. El Ensamble Moxos, buque insignia de la Escuela de Música de San Ignacio de Moxos, se ha erigido en el principal embajador cultural del oriente boliviano en el mundo a través de su abundante producción discográfica y sus frecuentes giras nacionales e internacionales, que han obtenido el elogio unánime de público y especialistas. Alrededor de un millar de conciertos en dos décadas y miles de copias vendidas de cada uno de sus ocho primeros discos y de su DVD avalan su trayectoria.   Sus espectáculos, una amalgama del mestizaje que se produjo entre la música importada desde Europa por los misioneros jesuitas en la época de la colonia y las expresiones nativas, cautivan por su creatividad y su cuidado despliegue coreográfico, porque en ellos convergen la música, el canto, la danza y las representaciones dramáticas. La polivalencia distingue a sus jóvenes componentes, todos ellos indígenas moxeño ignacianos, dirigidos por Raquel Maldonado, que demuestran su versatilidad sobre el escenario, desempeñando cada uno de ellos diferentes roles durante cada concierto.   La mayoría de los miembros del Ensamble integran a su vez el plantel docente de la Escuela, con el que han crecido como músicos y como personas. Su mérito es doble, porque forman gratuitamente a las nuevas generaciones de músicos moxeños gracias a los recursos económicos que ellos mismos generan con su faceta artística, puesto que la venta de discos y las giras son el principal sostén económico de esta reputada institución moxeña. El mejor baremo para calibrar el excelente nivel pedagógico de la Escuela de Música es la capacidad de regeneración del Ensamble Moxos, que se renueva incorporando niños y adolescentes a medida que algunos de sus miembros mayores toman otros rumbos, sin que la calidad del elenco se resienta por la savia nueva incorporada. La continua búsqueda que ha caracterizado al Ensamble Moxos le ha llevado por diferentes estilos musicales enraizados dentro de nuestra cultura mestiza. Miles de manuscritos que perduraban en los rincones más recónditos de la geografía moxeña como testimonio del empeño de una cultura por perpetuarse en el tiempo, le inspiraron a revivirlos, a recrearlos, convirtiendo el viejo papel en música, que es lo mejor que podía hacer para rendir tributo a sus abuelos y contribuir al ciclo de la vida del pueblo moxeño. Si nuestros antepasados guardaron celosamente esas partituras, sus viejos violines e incluso el arte de construirlos, es porque esa música les acercaba a Dios. Y en su peregrinar por la selva, huyendo de la esclavitud del blanco y buscando la Loma Santa, la tierra prometida que Dios tiene reservada para el pueblo moxeño en algún rincón de la selva, según su creencia más arraigada, no olvidaron llevar consigo esa parte esencial de su identidad. De hecho, hoy los indígenas moxeños siguen refiriéndose a la Loma Santa cuando reivindican su territorio. Pero al Ensamble Moxos no le bastaba con recopilar y revivir las viejas partituras y cuando también emprendió el desafío de rescatar piezas de la tradición oral, sabía que se adentraba en terrenos inexplorados y fascinantes, guardados en la memoria de los abuelos. Cada miembro del Ensamble asumió el reto y de tanto buscar, encontró. El hallazgo sobrepasó sus expectativas, sobre todo porque detrás de la música descubrió la esencia de la identidad indígena actual. Desde entonces no ha cejado en su empeño de recolectar testimonios musicales vivos del Gran Moxos. En su casa y de sus ancestros. La memoria sabe más que los pueblos mismos y no pierde lo que merece la pena ser sa